Sinds in 2008 bloedige opstanden uitbraken in Urumqi, in de westelijke Chinese provincie Xinjiang, is Facebook geblokkeerd in het land. Facebook werd door separatisten gebruikt en aangezien de Chinese regering – in tegenstelling tot bij Chinese sociale media – geen enkele mogelijkheid heeft om de berichten op Facebook te laten verwijderen, werd de website in het geheel geblokkeerd. Diverse andere sociale media als Twitter, YouTube en Google+ zijn ook niet beschikbaar binnen China’s Great Firewall, het systeem van maatregelen die ongewenste websites buiten het Chinese internet houdt. De rol die sociale media speelden tijdens de Arabische Lente geeft de regering voldoende reden om daar voorlopig
geen verandering in te brengen.
Toen eind 2014 het bedrijf van Mark Zuckerberg een kantoor in Beijing huurde, gonsde het meteen van de geruchten dat Facebook weer beschikbaar zou worden in China. Deze hoopvolle mensen beseften echter niet dat er een verschil is tussen de beschikbaarheid van sociale media in China en het verkopen van advertenties op die platformen aan Chinese bedrijven. Facebook verdient net als Google aan Chinese
adverteerders die graag de Westerse consument willen bereiken. Dat staat los van de beschikbaarheid van deze media in China. Een ironisch voorbeeld is People’s Daily. Deze staatskrant werkt voor dezelfde regering die Facebook blokkeert en heeft tegelijk zijn eigen Facebookpagina!
Charmeoffensief
Maar er speelt de laatste tijd wel degelijk iets rondom Facebook. In oktober 2014 liet Mark Zuckerberg zich op de prestigieuze Tsinghua University in Beijing interviewen. Hij verraste daar vriend en vijand door de vragen in Mandarijn te beantwoorden. Hoewel zijn beheersing van de taal door diverse sceptici werd vergruisd, was ik – als iemand die zelf al vier jaar de taal onder de knie probeert te krijgen – best onder de indruk. Het ging niet vloeiend of foutloos, maar ik zou het hem niet nadoen. Vooral het lef om het te proberen dwong bij mij respect af, wat ik ook vind van de persoon zelf en zijn producten. Zuckerberg was duidelijk bezig met een charmeoffensief.
In december 2014 bezocht Lu Wei, de hoogste overheidsfunctionaris op het gebied van Internetregulering, het kantoor van Facebook in California. In de media verschenen al snel foto’s van Lu Wei die breeduit lachend plaats had genomen achter het bureau van Zuckerberg. Op het bureau was strategisch het boek met de speeches van Xi Jinping geplaatst, evenals een knuffelkonijn met een bontmuts – de mascotte van de
succesvolle Chinese smartphonefabrikant Xiaomi. Zuckerberg zou hebben gezegd dat hij het boek ook cadeau had gedaan aan collega’s omdat hij wilde dat zij ‘socialisme met Chinese karakteristieken’ beter leren begrijpen. Termen als ‘wit voetje’ en ‘bruine arm’ schieten hier te binnen.
Lu Wei achter het bureau van Mark Zuckerberg, met links de Xiami mascotte en rechts de verzamelde speeches van Xi Jinping.
De methode van LinkedIn
Ik volg de ontwikkeling van Chinese sociale media sinds 2011 en durf met zekerheid te zeggen: Facebook zoals wij dat kennen zal onder de huidige omstandigheden nooit toegelaten worden in China. De Chinese overheid zal nooit toestaan dat een sociaal netwerk als Facebook buiten de Chinese grenzen gehost wordt, waar ze geen invloed kan uitoefenen op de berichten die erop verschijnen. Wat is dan eventueel wel mogelijk? Een Facebook volgens de methode van de Chinese versie van LinkedIn.
Om beschikbaar te kunnen zijn in China heeft LinkedIn voor de Chinese variant een methodiek gekozen die tegemoet komt aan de wensen van de regering. LinkedIn China wordt gehost binnen de Chinese grenzen, in
samenwerking met een lokale partij. Net als alle andere sociale media in China is de website daarmee onderhevig aan de wetgeving betreffende verboden content op websites. Dergelijke content wordt dus gefilterd of door middel van zelfcensuur verwijderd van de Chinese LinkedIn. Alleen als Facebook akkoord gaat met eenzelfde methodiek zal het mogelijk zijn toegang te krijgen tot de Chinese markt.
En zelfs dan is het waarschijnlijk een kwestie van ‘too little, too late’. China loopt inmiddels enkele jaren voor op het gebied van sociale media, mobiele apps en aanverwante zaken. Met Sina Weibo, een soort combinatie van Facebook en Twitter, gaat het sinds 2013 al een tijdje bergafwaarts. En RenRen, een vrijwel exacte kopie van Facebook, is op sterven na dood. In plaats daarvan gebruiken de meeste Chinezen de mobiele app WeChat, welke ook beschikt over een Facebook-achtige tijdslijn. Alleen, WeChat heeft nog veel meer functionaliteiten. Facebook mag dan eigenaar zijn van Whatsapp, maar die app haalt het niet bij WeChat en is daarmee geen alternatief.
Illustratie van Rebel Pepper
gebruik van maken doen dat slechts sporadisch, waarbij de tijd die ze er spenderen nihil is in vergelijking met de uren die ze doorbrengen op Chinese sociale netwerken als WeChat en Sina Weibo.
Another Brick in the Great Firewall
Er is geen enkel bewijs dat China van plan is haar internetcensuur los te laten. In tegendeel, sinds Xi Jinping het roer van de Communistische Partij heeft overgenomen is de censuur alleen maar strenger geworden. Tijdens de opstanden in Hong Kong in 2014 werd zelfs Instagram geblokkeerd en de meeste diensten van Google, waaronder Gmail, werken momenteel helemaal niet meer in China. In januari 2015 kreeg de Great Firewall zelfs een ‘upgrade’ waardoor enkele veelgebruikte VPN-aanbieders onbruikbaar werden.
Kortom, meneer Zuckerberg kan proberen aan te pappen met Lu Wei en consorten, maar het gaat hem geen nieuwe kansen bieden in China. Tenzij hij zich neerlegt bij de lokale censuur. Zelfs dan is kans op succes uiterst twijfelachtig. De enige zekerheid is dat het toch al niet zo goede imago van het bedrijf Facebook er onder zal lijden.