Enige tijd geleden moest mijn vrouw een uittreksel ophalen bij een instantie die China’s zogenaamde dang an beheert. De dang an is een envelop die van elke burger belangrijke officiële documenten en persoonsgegevens bevat. Toen de envelop geopend werd en ze zag wat deze allemaal bevatte was ze verbaasd en geschokt. Niet alleen kwamen de uitslagen van haar belangrijke examens, te weten de gao kao, China’s toelatingsexamen voor de universiteiten, tevoorschijn maar zelfs de examens zelf met al haar antwoorden! De dang an bevatte zelfs beoordelingen door haar leraren op de lagere school.
Momenteel maakt de manier waarop de overheid gegevens over haar burgers verzamelt een snelle modernisering door. De afgelopen maand hebben we in de eerdere artikelen in deze serie gezien hoe China’s grote internetbedrijven gretig gebruik maken van de mogelijkheden van big data; het analyseren van enorme hoeveelheden data voor verschillende doeleinden. Ook China’s overheid is erg geïnteresseerd in big data en de mogelijkheden die het biedt voor iets dat zij beschouwt als een van haar belangrijkste taken: het bewaren van de harmonie in de samenleving. Big data wordt zelfs genoemd in het nieuwe 13e vijfjarenplan van de overheid en premier Li Keqiang haalde het belang van ontwikkelingen in big data nog eens aan tijdens de China Big Data Industry Summit in mei in Guiyang.
Er zijn al diverse voorbeelden van gebruik van big data door de overheid. Beijing werkt met IBM aan het monitoren van smog in de stad op basis van big data, waardoor het tot 3 dagen vooruit een voorspelling kan geven van de verwachte ernst van de luchtvervuiling. De overheid kan dan maatregelen treffen om de smog te beperken door bijvoorbeeld de hoeveelheid verkeer aan banden te leggen. Ook wordt big data ingezet om piraterij en namaakartikelen op te sporen. Maar er zijn ook toepassingen die, vooral in onze westerse ogen, dubieuzer zijn.
Sociaal krediet
Een jaar geleden verschenen er in de media tegelijkertijd zowel berichten over de kredietbeoordelingssystemen van bedrijven als Alibaba en Tencent (besproken in het vorige artikel in deze reeks), als over een nieuw systeem voor beoordeling van ‘sociaal krediet’ waar de overheid aan werkt en dat in 2020 ingevoerd zou moeten worden. De combinatie van deze berichten leidde tot nogal wat verwarring in de pers, omdat sommige media dachten dat het om één en hetzelfde systeem ging en dat Alibaba’s Sesame Credit gebruikt werd om de gehoorzaamheid van het volk te monitoren. Zo barst een video van Extra Credits, welke meer dan een miljoen keer bekeken is, van de verkeerde interpretaties en feitelijke onjuistheden over de werking van het systeem. De conclusies van Extra Credit over de werking van sociale druk in zowel Sesame Credit als het sociaal kredietsysteem kloppen echter wel.
Volgens de Chinese overheid is het doel van het sociaal kredietsysteem onder andere het verbeteren van het onderlinge vertrouwen in de samenleving. Vertrouwen is een groot probleem in China, waar sommige mensen het niet zo nauw nemen met ethiek en integriteit. Neem alle voedselschandalen, de corruptie en de diverse vormen van oplichting. Het resulteert erin dat men een ander die niet tot zijn netwerk van guanxi behoort in principe niet vertrouwt. Een onderzoek uit 2013 wees uit dat slechts 30% van de ondervraagden onbekenden durft te vertrouwen. Het sociaal kredietsysteem zou een einde moeten maken aan dit algehele wantrouwen, doordat burgers de betrouwbaarheid van individuen kunnen nagaan.
Het systeem zal voor elke burger en organisatie een score bijhouden [opmerking: ten tijde van het schrijven van dit artikel was dit een aanname die volgens velen correct was. Later zou dit niet blijken te kloppen. Lees dit latere artikel voor een correctere beschrijving en video over het sociale kredietsysteem]. Enkele beroepsgroepen,zoals b.v. leraren en journalisten die veel invloed uit kunnen oefenen op de publieke opinie, zouden extra in de gaten gehouden worden. Maar ook (dieren)artsen, bouwbedrijven, juristen, wetenschappers, overheidsambtenaren, NGO’s en sportlui staan op de lijst van extra focus. De centrale database zal bijhouden of belastingen en boetes netjes betaald worden en ook zou het systeem registreren of je schooldiploma’s authentiek zijn. Gezien de in China florerende handel in vervalste diploma’s lijkt ook dit een voortuitgang.
Privacy en subjectiviteit
Het systeem zou de eerlijke mensen moeten belonen en de oneerlijken moeten bestraffen. De eerste stap naar een dergelijk systeem is inmiddels genomen met een website waar voor zowel bedrijven als individuën informatie over kredietwaardigheidsinformatie (op basis van data van de centrale bank) en betalingen van belasting en boetes geraadpleegd kunnen worden. De site vermeldt ‘positieve’ en ‘negatieve’ registraties per persoon of bedrijf maar lijkt nog maar weinig concrete data te bevatten. Internetbedrijf Baidu verzorgt het technisch beheer van de site, welke de data van 37 overheidsinstellingen combineert.
Zoals zo vaak is het echter de vraag of het doel de middelen heiligt. Wij westerlingen zouden direct gaan steigeren over privacy en het is ook vooral dit aspect waar de westerse pers over praat in haar berichtgeving. Maar privacy is in China niet zo’n issue als bij ons. Men is gewend dat de overheid over de schouder meekijkt, dus het sociale kredietsysteem is in dat opzicht niets nieuws. De subjectiviteit van het systeem is natuurlijk wel een probleem; uiteindelijk bepaalt de communistische partij wat goed en wat slecht is. Waar je plus- en minpunten mee verdient. En zoals we met name sinds het aantreden van Xi Jinping gezien hebben wordt de definitie van wat goed en wat slecht is vrijwel maandelijks verder aangescherpt.
Opmerkelijk is ook de melding in het plan, dat het nieuwe systeem mensen die overtredingen aangeven zal belonen. Dit klinkt akelig veel als een terugkeer van de klikcultuur van de Culturele Revolutie waar ik op China2025.nl eerder over geschreven heb. Als je in aanraking komt met justitie kan dit je score beïnvloeden en zelfs als je door je bejaarde ouders bent aangeklaagd omdat je ze niet vaak genoeg bezoekt en je daarna weer niet op de thee komt kan het je score drukken. Men zou pluspunten krijgen voor vrijwilligerswerk maar ook strafpunten voor ongeoorloofd gedrag op internet.
De exacte manier waarop het systeem zal werken is momenteel nog onbekend. De documentatie van de overheid geeft weinig duidelijkheid. Wel laat de beschikbare informatie doorschemeren dat de scores uiteindelijk gebruikt kunnen worden voor het al dan niet verlenen van leningen, het al dan niet verstrekken van sociale voorzieningen, voor sollicitatiebeoordelingen (de overheid zal minimale scores vastleggen voor ambtenaren) en zelfs voor het publiekelijk aan de schandpaal nagelen van degenen die het vertrouwen van de samenleving misbruiken. Experts geven echter aan dat door de veelheid aan overheidsdatabases die niet met elkaar verbonden zijn en de gebrekkige infrastructuur voor data-analyse het plan voorlopig nog toekomstmuziek is. We wachten vol spanning het jaar 2020 af …
Dit is het derde artikel uit een serie van drie over het gebruik van big data in China. Lees ook: Big data van honderden Chinese consumenten en Pronken met je kredietwaardigheid.
Nota bene: later onderzoek heeft uitgewezen dat (momenteel) niet iedereen in China een score krijgt toegewezen. Hier wordt slechts in enkele steden als pilot mee geëxperimenteerd. Lees dit artikel voor meer informatie.