In mei 2015 bracht ik een middag door op het videoplatform YY.com en schreef ik het volgende over een van de livestreamers, Big Li (Li Ge): “Onder de top 10 kanalen van de afgelopen dagen zitten maar weinig kanalen van mannen. Li Ge is een uitzondering. Ik weet niet wat hij precies doet om zijn kijkers te vermaken (meer dan roken en dwangmatig handcrème opsmeren zie ik hem niet doen), maar dat hij populair is blijkt wel uit zijn bijna 100 miljoen verzamelde rozen!” Nu, ruim 3,5 jaar later kijk ik weer naar Big Li, maar nu is hij te zien in een documentaire over genoemd platform getiteld People’s Republic of Desire.
Voor een uitgebreide uitleg van wat YY.com precies is verwijs ik graag naar mijn artikel van 3,5 jaar geleden. Kort samengevat is het een livestreamingplatform waar hosts en (met name) hostesses zichzelf live laten zien. Ze zingen, dansen, maken grappen en krijgen daarvoor virtuele giften van hun fans. De fans kopen die cadeautjes op YY, die de opbrengst vervolgens deelt met de livestreamers. Ze kunnen daar tot wel $200.000 per maand mee verdienen.
Ik was in eerste instantie wat sceptisch over de film People’s Republic of Desire waarin een onderwerp wordt aangekaart dat niet echt heel nieuw is. YY.com werd in 2005 al opgericht, ging in 2012 naar de beurs en volgens sommigen is de hype van livestreaming al over z’n hoogtepunt heen. Bij het kijken van de film wordt echter duidelijk waarom de documentaire (overigens niet de eerste over dit onderwerp) zo lang op zich heeft laten wachten. De film volgt een aantal personen over langere tijd (zeker 1,5 jaar) en laat daarmee niet alleen zien hoe de livestreaming business hen verandert maar ook hoe die business zelf verandert.
Naast Big Li, die ooit zijn geld verdiende als bewaker (bao an), volgt de film ook voormalig verpleegster Shen Man, een vrouwelijke livestreamer die het vooral moet hebben van flirten en (niet zo heel mooi) zingen. Big Li en Shen Ma verdienen respectievelijk $60.000 en $40.000 euro per maand. Big Li harkt in een maand op die manier 150 keer zoveel binnen als het magere loontje van Yong, een van zijn grootste fans uit de arbeidersklasse en ober in een massagetent. Andere personages zijn Li’s vrouw Dabao, zelf een trainer die livestreamers de fijne kneepjes van het vak bijbrengt, en Song Ge, een welvarende fan die flinke bedragen uitgeeft aan de livestreamers.
Het is al meteen duidelijk hoe de livestreamingindustrie werkt. Dabao vertelt haar pupillen hoe ze van een reguliere fan een tuhao maken. De woordkeuze is daarbij opvallend want tuhao heeft nogal een negatieve lading en wordt in China gebruikt om iemand aan te duiden die snel rijk is geworden maar geen manieren heeft. Iemand die zijn geld verkwist om daarmee respect en aanzien te vergaren. Shen Man legt uit hoe de dynamiek van het livestreamen in elkaar zit. De hostess flirt met de tuhao die haar dure virtuele cadeaus geeft terwijl de diaosi, de arme losers die meekijken, hem toejuichen. De diaosi begeren de hostess en/of bewonderen de host – Big Li wordt gezien als de ‘keizer van de diaosi’ die heeft laten zien hoe je het als loser toch kunt maken – maar hebben onvoldoende financiële middelen om haar/zijn aandacht te trekken. Ze bewonderen de tuhao die zulke middelen wel hebben. De tuhao proberen op hun beurt vaak seksuele relaties aan te gaan met de hostesses, die daar soms ook welwillend tegenover staan, waarschijnlijk door de combinatie van aandacht en financiële afhankelijkheid. Want het verlies van een tuhao kan een behoorlijke financiële impact hebben.
De film laat zien hoe het Shen Man en Big Li vergaat nadat de een de jaarlijkse verkiezing wint en de ander verliest. Roem en rijkdom, zowel on- als offline, voor de een terwijl bij de ander de arrogantie plaatsmaakt voor depressie en een minderwaardigheidsgevoel. Maar de film laat ook zien hoe een jaar later de een kampt met haat en nijd van de internettrollen terwijl de ander overeindkrabbelt. De strijd in de nieuwe verkiezing is vooral een strijd tussen de agentschappen Lanyu, Yujia en Laogen en de in de documentaire onzichtbare ‘big bosses’ die hierachter schuil gaan, alsmede de financiële kracht van hun persoonlijke netwerken. Maar ook de streamers zelf investeren gigantische bedragen in het kopen van stemmen voor zichzelf in een poging de verkiezingen te winnen. Intussen wordt de livestreaming steeds extremer en grijpen streamers naar middelen als porno en misdaad om de aandacht vast te houden.
De film maakt door middel van animaties duidelijk wat de dynamiek is van het YY-platform. Een goed idee, want het doorgronden van een normaal scherm op YY kan een hele opgave zijn. De werking van de livestreamingindustrie wordt met name uitgelegd door het gebruik van fragmenten uit nieuwsberichten over de branche. De documentaire is niet voorzien van een voice-over die tekst en uitleg geeft en soms vraag ik me af of de gemiddelde kijker deze vreemde wereld wel volledig zal begrijpen. Het ontbreken van een voice-over geeft je echter wel meer het gevoel echt in de levens van de personages te kijken. Het is opmerkelijk hoeveel persoonlijke beelden er voorbijkomen. Streamers die in huilen uitbarsten of hun partners uitschelden zouden je bijna doen vermoeden dat het hier gaat om een gescripte real-life soap. Volgens de regisseur werd er echter zoveel gefilmd dat de personages de aanwezigheid van de camera vaak volledig vergaten.
De nadruk van de film ligt vooral op het mechanisme van de streamingindustrie. Wat naar mijn mening wat onderbelicht blijft is de onderkant van de maatschappij waarop dit model gebouwd is. De eenzame diaosi die op YY met gebrek aan vrienden en/of aan een relatie community en aandacht probeert te vinden. Naar mijn mening blijft de problematiek rond de eenkindpolitiek en het mannenoverschot die hierbij een rol spelen zelfs volledig achterwege, wat enigszins merkwaardig is.
Na anderhalf uur blijft de kijker achter met een onaangenaam gevoel over de inkomensongelijkheid, de eenzaamheid, het narcisme, het pronken met rijkdom en uiteindelijk het gebrek aan zelfrespect in China dat allemaal uitvergroot wordt op een platform als YY.com.
People’s Republic of Desire is tegen betaling te streamen of downloaden op verschillende website.
– hostess in People’s Republic of Desire