Het is nu zo’n zes jaar geleden dat ik tijdens mijn verblijf in China mijn echtgenote ontmoette, vijf jaar geleden dat we trouwden en in 2013 keerden we samen terug naar Nederland. Getrouwd zijn met iemand uit een andere cultuur is voor ons beiden een bijzondere ervaring en een fascinerende leerschool.
Nu moet ik er meteen aan toevoegen, dat een van de zaken die me in mijn vrouw aantrok was dat ze relatief ‘on-Chinees’ was. Ze had in haar werk als reisgids en decaan op een internationale school al veel te maken gehad met westerlingen en zogezegd: waar je mee omgaat raak je mee besmet. Ze was ook tamelijk nü hanzi, ‘een mannelijke vrouw’, zoals ze dat in China noemen, maar dan wel positief bedoeld: onafhankelijk, geëmancipeerd, ruimdenkend en met een sterke eigen wil. Maar zelfs met deze relatief westerse persoonlijkheid was er nog voldoende cultuurverschil.
‘Je kunt het meisje uit China halen, maar China niet uit het meisje’, zeggen ze wel eens. Sommige culturele gebruiken en eigenaardigheden zijn diepgeworteld en zorgen bij tijd en wijle voor misverstanden, hilariteit en fascinatie. Zo heb ik er erg lang over gedaan voor ik gewend raakte aan het feit dat mijn vrouw me meestal lao gong noemt, het Chinese woord voor ‘echtgenoot’. Hoewel het voor haar een soort koosnaampje is en bewijs van onderlinge toewijding en respect voelde het voor mij vrij afstandelijk. Waarom noem je me niet gewoon bij m’n naam? Het is alsof collega’s je aanspreken met je functienaam. ‘Hé CRM-Specialist, jij ook nog koffie?’ voelt toch niet lekker. Voor westerlingen onderstreept het gebruik van een gegeven naam je individualiteit. Chinezen benadrukken de rol in de onderlinge verhoudingen en noemen hun echtgenoot lao gong en baas lao ban.
Traditionele Chinese Geneeskunst
Zelfs bij Chinezen die openstaan voor de westerse geneeskunde en er aan gewend geraakt zijn dat de huisarts niet voor elk wissewasje meteen een recept uitschrijft of je, zoals in China gebruikelijk is, meteen aan een infuus hangt blijft er vaak een geloof in de traditionele Chinese geneeskunde aanwezig. Zo ben ik meerdere malen geschrokken toen ik de rug van m’n vrouw vol zag staan met ronde bloeduitstortingen wanneer ze een ‘cupping’-behandeling had ondergaan. Om nog maar te zwijgen van die dag waarop ik dacht dat ons huis in brand stond. Gelukkig bleek het slechts de ‘moxa’-rol te zijn die mijn vrouw van een Chinese vriendin had gekregen en had aangestoken voor een hittebehandeling van haar pijnlijke knie. We hebben gedurende een paar uur alle ramen tegen elkaar open moeten zetten om van de brandlucht af te komen.
Ook bij het maandelijkse vrouwelijke ongemak komt de traditionele geneeskunst om de hoek kijken. Chinezen drinken van nature al liever warme dranken, maar een paar dagen per maand zijn alle koude zaken uit den boze, omdat Chinezen geloven dat kou problemen kan veroorzaken tijdens de menstruatie. Waar mijn vrouw me normaal via WeChat aan de lopende band selfies blijft sturen met de nieuwste ijsjes die ze heeft ontdekt blijft het die dagen opmerkelijk stil. En de Griekse yoghurt die ze anders zo graag eet blijft onaangeroerd.
Bijgeloof
Chinezen kunnen behoorlijk bijgelovig zijn en alhoewel dat bij mijn vrouw wel meevalt is het niet volledig afwezig. Chinezen mijden alles waar het getal ‘4’ in voorkomt, omdat het in het Chinees ongeveer hetzelfde klinkt als het woord voor ‘dood’ of ‘sterven’. Vier brengt dus ongeluk. Toen ze na het behalen van haar rijbewijs een auto ging kopen kon ik haar op het laatste moment nog behoeden voor een miskoop. Ze had niet naar het kenteken gekeken, waarin de cijfers ‘54’ voorkwamen. In het Chinees klinkt dat als ‘ik ga dood’. Had ze hem wel gekocht, dan had ze er waarschijnlijk niet veel kilometers mee gemaakt. Nee, als ze de keuze heeft uit alternatieven zal ook zij het getal 4 mijden. Zo koos ze op een reis in Mongolië toch liever voor yurt ‘8’ (een geluksgetal) dan ‘4’. Ik hou er inmiddels zelf ook rekening mee. Als ik vliegtickets boek vermijd ik stoelnummers met een ‘4’ erin.
Hygiëne
Mensen die wel eens in China zijn geweest of er hebben gewoond zullen weten dat het er niet altijd even veilig en hygiënisch aan toe gaat. In sommige gevallen, zoals bij enkele voedselschandalen en onveilige gebouwen en infrastructuur, is er sprake van kwade opzet, maar veelal is het een gebrek aan algemene kennis. Ik heb mijn vrouw vooral in het begin geregeld moeten attenderen op besmettingsgevaar bij het bereiden van eten. Maar inmiddels weet ze ook hoe ze de diverse kleuren van de snijplanken in de keuken dient te gebruiken. Veel jonge Chinezen eten vaak buiten de deur en koken zelden zelf. In Nederland, waar uiteten niet (zo) goedkoop is en veelal wordt gedaan tijdens speciale gelegenheden, moeten ze dus meer thuis koken en ontbreekt de basiskennis soms. Ik moet haar dan ook met enige regelmaat wijzen op de houdbaarheidsdatum van producten.
Iets waar mijn vrouw ook aan heeft moeten wennen is het maken van beslissingen op basis van kwaliteit bij het doen van aankopen; dat goedkoop soms duurkoop is en het dat het soms verstandiger om iets meer neer te tellen voor een jurkje in een Nederlandse winkel dan voor het goedkope alternatief van Taobao dat na twee keer dragen uit elkaar valt. De rol van merken is in China relatief nieuw en ze heeft moeten leren omgaan met de waarde ervan. Ja, merken bieden een bepaalde betrouwbaarheid, maar voor sommige producten is een huismerk bij de supermarkt vrijwel net zo goed als een A-merk. Je betaalt voor sommige producten extra voor het imago, terwijl de verschillen met merkloze producten minimaal zijn. Inmiddels doorziet ze het spel van prijs en merk bij verschillende productcategorieën steeds beter, is ze een kritische consument, maar durft ze ook te investeren in kwaliteit en duurzaamheid.
Tieneridolen
Een aspect dat niet onderschat moet worden bij het trouwen met iemand uit een andere cultuur is het feit dat je weinig gezamenlijke ijkpunten hebt in de tijd die je als persoon het meeste vormde: je tienerjaren. Je bent beiden opgegroeid met totaal andere tv-programma’s, muziek en hobby’s. Referenties naar ‘pop culture’ die in Nederland door iedereen begrepen worden gaan volledig langs haar heen. En hetzelfde geldt voor mij wanneer we in China zijn. Soms voelt dat als een gemis, maar op andere momenten als een leuke kans om je eigen jeugd opnieuw te ontdekken, bijvoorbeeld door muziek van je tieneridolen en populaire films met haar te delen. Het blijkt in de praktijk echter moeilijk om daar echt blijvende interesse voor te creëren.
Na terugkeer in Nederland heb ik mijn oude hobby’s weer opgepakt en een poging gedaan om mijn vrouw daar deel van uit te laten maken. Alles een keer laten zien zodat zij voor zichzelf kan bepalen of ze het leuk vindt was het uitgangspunt. Van al mijn passies delen we inmiddels eigenlijk alleen films en reizen. Al die rockconcerten, pubquizzen en avondjes met vrienden waar vooral over muziek gesproken wordt zijn niet echt haar ‘cup of oolong’. Het omgekeerde geldt echter ook. Ze heeft vooral Chinese vriendinnen en ik heb gemerkt dat, zelfs als die allemaal vloeiend Engels kunnen spreken, ze in de praktijk toch het liefst Chinees met elkaar praten… zelfs als je erbij zit. En dan blijf je over met een groepje Hollandse lao gong die aan elkaar overgeleverd zijn. Op het gebied van hobby’s en vrienden gaan we, enkele uitzonderingen daargelaten, dus vooral onze eigen weg.
Lees ook deel 2 uit deze reeks.
