Tech in tijden van corona – Deel 3: apps, big data en surveillance

In de voorgaande delen van deze reeks zagen we hoe robots, drones en bezorgers worden ingezet om de crisis rondom het coronavirus (COVID-19) het hoofd te bieden. Ook zagen we hoe mensen die aan huis gekluisterd zijn zich thuis vermaakten met videogames, online films en shoppen en uiteindelijk via online platforms op afstand aan het werk gingen of les volgden. In deze aflevering kijken we naar een aantal bijzondere apps die ontwikkeld zijn of extra aandacht krijgen in deze periode en hoe de overheid de verspreiding van het virus nauwlettend volgt.

Health apps

Veel ziekenhuizen en hun personeel zijn overbelast, vooral in Wuhan en andere steden in de provincie Hubei. Burgers doen verwoede pogingen om een afspraak te krijgen in een ziekenhuis – in China heeft men geen huisartsen –, anderen durven geen ziekenhuis binnen te gaan. Om de medische sector zoveel mogelijk te ontlasten (en ongetwijfeld in de hoop dat er gebruikers blijven hangen) maken internetbedrijven hun health tech apps beschikbaar voor het grote publiek, of voegen nieuwe functionaliteit toe aan bestaande apps.

Tencent’s WeDoctor Group verzorgde tussen 23 en 30 januari zo’n 777 duizend online consultaties. Normaal kostten die 19 tot 29 RMB (€2,50 – €3,80), maar als ze gerelateerd waren aan het coronavirus waren die nu gratis. Tencent’s Trusted Doctors platform behandelde in ongeveer dezelfde periode zo’n 1,21 miljoen online consultaties, vier keer het aantal van een vergelijkbare periode vorig jaar.

Tencent voegde recentelijk ook nieuwe app-in-app ‘Health’ toe aan WeChat Wallet. Niet alleen zijn daar de laatste deprimerende statistieken over de virusuitbraak te zien, je kunt er ook een online consult met een arts boeken, een zelfdiagnose doen via een chatbot en een veelheid aan advies en informatie raadplegen.

Tencent Health App in WeChat

Om het medisch apparaat in Hubei te onlasten heeft ook Alibaba’s Ali Health haar telemedicinediensten beschikbaar gesteld, zodat burgers uit Hubei in geval van kleine medische problemen de online artsen gratis kunnen raadplegen. Een ander belangrijk online healthplatform, Ping’An Good Doctor van verzekeraar Ping’An, maakte haar online consults voorlopig gratis voor alle Chinese gebruikers en doneerde 10 miljoen mondkapjes.

JD Health, de health-techdivisie van e-tailer JD.com biedt ook 24/7 gratis online consultaties voor mensen met coronavirussymptomen. Later breidde JD Health de gratis dienst uit naar consultaties voor alle klachten om de druk op ziekenhuizen te verlagen. Sind 26 januari verzorgt JD op deze manier zo’n 100.000 consultaties per dag met duizenden artsen, waaronder 200 fulltime medewerkers. JD Health regelde ook medische experts waar via livestream vragen aan gesteld konden worden en een hotline voor psychologische ondersteuning, vooral voor overwerkt medisch personeel.

Fake News

Social media hebben de handen vol aan het bestrijden van fake news. Het betreft onder andere de ‘medische adviezen’ dat het drinken van bleekmiddel, het druppelen van sesamolie in je neus, maar vooral heel veel alcohol drinken en roken goed helpen tegen het virus. Ook zijn er geruchten die kunnen leiden tot paniek, zoals die over steden die op slot zouden gaan, huisdieren die het virus zouden kunnen verspreiden en patiënten die uit ziekenhuizen ontsnapt zouden zijn. Het probleem blijft, dat bij gebrekkige of niet tijdige informatie van de overheid (die overigens toch al niet heel erg vertrouwd wordt) mensen hun toevlucht nemen in dit soort geruchten. Het feit dat een arts, die eind december de ontdekking van een nieuw virus aankaartte bij collega’s in een WeChat-groep, werd afgevoerd naar het politiebureau om een boetedoening te ondertekenen helpt daarbij zeker niet. En al helemaal niet nadat die arts zelf besmet raakte met het virus en eerder deze maand overleed.

Hoe dan ook, social-mediaplatforms als WeChat, Weibo en Douyin doen hun best om het nepnieuws te bestrijden. Ze publiceren overzichten van nepnieuws en verifiëren bloggers uit Wuhan. De platforms hebben eigen fact-checkingafdelingen of werken samen met externe experts en artsen. Een WeChat miniprogramma, Jiao Zhen (‘serieus nemen’), geeft aan of geruchten waar, onwaar of twijfelachtig zijn.

Jiao Zhen app.

Virus in kaart gebracht

In China zijn inmiddels ook al meerdere apps in gebruik waarop burgers kunnen zien waar het virus geconstateerd is. Een WeChat miniprogramma genaamd YiKuang (Epidemische Situatie) en QuantUrban, een datamappingbedrijf, tonen de situaties in steden in de provincie Guangzhou. Tecent heeft naast WeChat ook een zoekfunctionaliteit opgenomen in Tencent Maps waarop te zien is in welke woongemeenschappen het virus geconstateerd is. Baidu Maps, Qihoo 360 Soguo en Yicai lanceerden vergelijkbare functionaliteit.

Qihoo 360 heeft daarnaast samen met NoSugar Tech een platform ontwikkeld waar gebruikers na het invullen van datum en trein- of vluchtnummer kunnen controleren of ze samen met een besmet persoon hebben gereisd. Deze functionaliteit is ook terug te vinden in de Tencent Health app.

In China worden treintickets verstrekt op naam, aan de hand van een ID-kaart, en heeft elk ticket een vast stoelnummer, net als in een vliegtuig. Als een besmette persoon geïdentificeerd wordt is dus eenvoudig te achterhalen welke personen bij hem in de buurt hebben gezeten in de trein en kan de informatie over die reizigers gedeeld worden met controlerende overheidsorganen die de reizigers medisch kunnen onderzoeken. 

Ook de overheid heeft een ‘close contact detector’-app uitgebracht waarmee burgers de risico’s om het virus op te lopen kunnen inschatten. Na registratie met ID- en telefoonnummer vertelt de app je of je mogelijk contact hebt gehad met een besmet persoon. Voor dit advies maakt de app gebruik van big data van overheidsorganen uit de gezondheidszorg, luchtvaart, spoorwegen en transportsector. Volgens de makers werd de app in de eerste twee dagen 100 miljoen keer geraadpleegd. Aangezien de app ontwikkeld is door het CETC Big Data National Laboratory for Social Security Risk Awareness, Prevention, & Control vragen sommigen zich af wat er met de data en tools zal gebeuren na de crisis. De afdeling is met name bekend in verband met haar werk ten behoeve van de binnenlandse veiligheid en was niet zo lang geleden negatief in het nieuws vanwege een app die Oeigoeren in de westelijke provincie Xinjiang kon volgen.

Autoriteiten in de zuidelijke provincie Yunnan gaan zelfs nog een stapje verder en vragen burgers in een WeChat miniprogramma QR-codes te scannen bij het betreden van openbare ruimten. Zo zou nog beter bepaald kunnen worden of je met een besmet persoon in aanraking bent geweest. De app is door de lokale burgers met gemengde gevoelens gevoelens ontvangen.

Een transportvorm waar nog niet zo goed te volgen is hoe individuen zich verplaatsen is het openbaar vervoer in de steden. Meituan Dianping heeft nu een tool ontwikkeld waarmee gebruikers van het OV (bussen en metro) alsmede van taxi’s in de stad Shenyang in het noordoosten van China zich dienen te identificeren door het scannen van een QR-code in WeChat. Hierdoor wordt een mini-programma (Meituan Smart Travel Code) geladen en het telefoonnummer (en daarmee de identiteit van de gebruiker) gedeeld. Volgens Meituan zouden autoriteiten door het verplichte gebruik van deze app beter in staat zijn mensen -en daarmee mogelijke verspreiding van het virus-, te volgen. Er zijn plannen om de tool naar ruim tien andere steden uit te rollen.

Meituan Smart Travel Code app

JD zet haar cloud en AI-tech breed in in de strijd tegen het virus. Zo integreerde de e-tailer een app met up-to-date informatie over het coronavirus in het WeChat Official Account van de burgemeester van Wuhan. De app is uitgerust met een AI-chatbot die snel kan bepalen waar de gebruiker naar op zoek is en in real-time de gewenste informatie kan opleveren. Naast de eerder beschreven tool die kan achterhalen of je in dezelfde wagon of vlucht hebt gezeten als een patiënt bevat de app o.a. ook een zelfdiagnosetool. Buiten Wuhan is de app ook gelanceerd in diverse andere steden en provincies. Ook Baidu heeft inmiddels een zelfdiagnosetool ontwikkeld; op basis van een vragenlijst in de Baidu-app geeft deze aanbevelingen betreffende het ingeschatte gezondheidsrisico voor de gebruiker.

Surveillance

Veel lezers denken op dit moment waarschijnlijk ook al aan de gevolgen voor de privacy. In China is veel technologie inmiddels ook gebaseerd op gezichtsherkenning, van het ontgrendelen van je telefoon tot het doen van mobiele betalingen. Veel van die technologie werkt echter niet als mensen de helft van hun gezicht bedekken met een mondkapje. Burgers hebben daardoor bijvoorbeeld moeite om zonder het mondkapje te verwijderen poortjes bij woongemeenschappen te openen. Volgens sommige experts kan de nauwkeurigheid van gezichtsherkenning bij gebruik van mondkapjes dalen van 99,9% naar slechts 30%. Een van China’s toonaangevende bedrijven in gezichtsherkenning, Megvii, heeft ook ontkend dat het al in staat zou zijn mensen met mondkapjes te herkennen.

Diverse steden hebben mondkapjes verplicht gemaakt in openbare ruimten. Cameratoezicht wordt nu ook ingezet om te bepalen of er mensen zonder mondkapje de straat op gaan. Baidu lanceerde een open-source tool waarmee camera’s kunnen bepalen of iemand wel of geen mondkapje draagt. Naast controles in openbare ruimten kan de tool gebruikt worden door werkgevers om hun medewerkers te controleren op gebruik van mondkapjes.

Bedrijven in gezichtsherkenning beweren ook dat hun producten inmiddels in staat zijn met thermische camera’s koorts te detecteren. Er zijn echter experts die beweren dat de nauwkeurigheid van dergelijke camera’s onvoldoende is, wat ook vraagtekens zet bij de drones die sommige woongemeenschappen inzetten voor het meten van de temperatuur van bewoners.

Sommige mensen zijn bang voor de gevolgen als ze zich melden met medische problemen of laten weten in Wuhan te zijn geweest, maar China’s telecombedrijven (China Mobile, China Telecom en China Unicom) laten burgers in Beijing via tekstberichten weten goed op de hoogte te zijn. Dankzij mobiele zendmasten die verbinding maken met smartphones weten ze precies waar de klant de afgelopen 14 dagen geweest is. Burgers kunnen via een SMS de steden en provincies die ze bezocht hebben opvragen (mochten ze dat spontaan vergeten zijn). Ze kunnen daarmee echter ook bewijzen dat ze de afgelopen tijd niet in Wuhan of provincie Hubei, waar de uitbraak ontstond, geweest zijn. Akelig? Misschien, maar het helpt wel bij het traceren en volgen van besmettingen.

Minder positief is dat er regelmatig persoonlijke gegevens van mensen die uit Wuhan afkomstig zijn of de stad bezocht hebben door overheidsorganen worden gelekt op sociale media, wat leidt tot stigmatisering of zelfs bedreiging van de betrokken personen. China’s centrale Cyberspace Administration waarschuwt lokale overheden voor dergelijk misbruik.

Reuters bericht dat mensen zich nu pas echt bewust beginnen te worden van de mate waarin ze gevolgd kunnen worden door alle beveiligingscamera’s. Een man uit Hangzhou werd door een camera met gezichtsherkenning ontdekt toen hij 2 dagen te vroeg zijn thuisquarantaine verliet.

Maar soms zijn de manieren waarop de burgers door de overheid of medebugers aan hun plichten worden herinnerd opmerkelijk klassiek en low-tech, zoals via diverse rode banieren met dreigende, maar vaak ook hilarische teksten die in steden verschenen zijn.

‘Ik breek je benen als je naar buiten gaat. Ik sla je tanden in als je me tegenspreekt.’ (bron: SupChina)

Lees ook de andere delen in deze reeks over tech in tijden van corona.