Zoals elke dag liep ik van het kantoor van de non-profitorganisatie waar ik werkte naar huis. Een kleine wandeling van 10 minuten langs een druk kruispunt. Zoals elke dag hadden oma’s zich met hun kleinkinderen verzameld in de open ruimte op een van de hoeken van het kruispunt, waar ze met de kleintjes paradeerden voor de andere oudjes. Zoals elke dag volgde daarna een uurtje relaxen met een van de TV-series die ik van thuis had meegenomen op een externe harddisk. En zoals elke dag besloot ik rond een uur of zeven wat te gaan eten bij Laomianju, een van mijn favoriete noodle shops. En toen bleek, dat dit niet een dag als andere dagen was …
Op de ruime hoek van de kruising hadden de oma’s plaats gemaakt voor kleine groepjes van drie of vier mannen die op hun hurken om vuurtjes zaten. Ik had al veel vreemde dingen gezien in China, maar dit was volledig nieuw voor me. Huiverig om te dichtbij te komen kon ik niet goed zien wat ze deden, maar dat al deze groepjes iets van papier aan het verbranden waren was duidelijk. De volgende morgen vroeg ik mijn tolk wat dit geweest was. Ze vertelde me dat de mannen geld aan het verbranden waren voor de doden in het hiernamaals. Namaakgeld wel te verstaan.
Dodengeld
Vanaf dat moment ben ik gefascineerd door dit opmerkelijke ritueel. Chinezen geloven dat hun overleden naasten naar een hiernamaals gaan. In tegenstelling tot veel religies is dat geen afgezonderde plek, maar begeven de overledenen zich onzichtbaar tussen de levenden. Het tevreden houden van de doden is daarom belangrijk voor Chinezen omdat ze in onze wereld het lot en geluk van de levenden kunnen beïnvloeden.
Het verbranden van het ‘monopolygeld’, met waarden die schijnbaar kunnen oplopen tot in de miljarden, ‘transporteert’ het naar dat hiernamaals waar de overledenen het als dodengeld kunnen gebruiken om een comfortabel leven te leiden in de geestenwereld. Een tweede blik op het geld dat verbrand wordt toont aan dat er twee soorten zijn: ‘normaal’ geld en helgeld. Helgeld kan gebruikt worden als smeergeld voor de heerser van de onderwereld, Yanluo, die de overledene beoordeelt en naar de hemel of onderwereld stuurt. Corruptie is dus zelfs doorgedrongen tot in het hiernamaals! De overlevenden kopen de slechte daden van de doden af. Overigens vraag ik me af waarop mensen de keuze baseren om normaal of helgeld te verbranden …
Een aantal dagen waarop Chinezen papieren geld verbranden voor de doden zijn Qingming (5e dag van de vierde maand van de maankalender), de dag waarop men de doden eert en de graven schoonmaakt, Chinees Nieuwjaar en Geestdagen (vijftiende dag van de zevende maand en eerste van de tiende maand in de maankalender). Dit zijn dagen waarop de doden hun familie bezoeken.
Papieren minnares
Kort nadat ik voor het eerst in aanraking was gekomen met dodengeld zag ik in de documentaire Gok Wan – Made in China dat Chinezen niet alleen geld verbranden voor de doden. In dit programma bezoekt de Engelse stylist Gok Wan Hong Kong en krijgt deze van zijn vader een boodschappenlijstje mee met spullen die hij moet kopen en verbranden voor overleden familieleden. De winkel die Gok bezoekt puilt uit van de papieren kopieën van allerlei artikelen: sportschoenen, airconditioners (ik neem aan dat deze betaald word met de ‘Bank of Hell’ credit card), mobiele telefoons, sigaretten, driedelige pakken, kunstgebitten, iPads, DVDspelers, karaokemachines en zelfs een volledige villa met zwembad en bewaker! Volgens de eigenaar van de winkel waar Gok de papieren spullen koopt moet hij voor zijn oom, die als kind overleden is, volwassen papieren kleding kopen omdat hij in het hiernamaals ouder is geworden. Gok neemt een trolley vol aankopen mee naar het familiegraf – waar nog een plekje vrij is voor zijn vader – waar hij ze verbrandt.
 |
 |
Sinds ik deze documentaire gezien heb vraag ik me af waar ik in Xi’an zo’n winkeltje zou kunnen vinden. Vooral het gerucht dat je voor corrupte overheidsambtenaren in het hiernamaals papieren ernai (minnaressen) kon kopen sprak tot de verbeelding. Ik was erg benieuwd welke zaken ik er nog meer aan zou treffen. In Xi’an heb ik er nooit echt een gezien, maar toen ik bij terugkomst in Nederland naar Chinatown in Amsterdam ging vond ik daar in een van de winkels een interessante verzameling met o.a. een Macbook en een Sedan met privéchauffeur!
Toen ik een jaar later door Fulicun, een dorpje nabij Yangshuo fietste viel mijn oog op een aantal kartonnen dozen die buiten stonden. Nadat het festival voor de verering van de doden was afgelopen waren de papieren artikelen blijkbaar in de aanbieding. Opvallend was dat dit geen losse artikelen waren maar een in reliëf geprint stuk karton waar je een volledige collectie aan aanverwante spullen als kookgerei, kansspellen en een volledige inrichting voor je appartement uit kon drukken.
 |
 |
De papieren artikelen gaan met de tijd mee, of zijn hun tijd zelfs vooruit; zo kun je inmiddels al een papieren iPhone 7 en Apple Watch kopen, nog voor die laatste in het hiernumaals verkrijgbaar zijn. Naast een pakje hemel- en helgeld heb ik me er nooit toe kunnen zetten om een van deze zaken te kopen. Daarvoor is het net iets te macaber. Maar mocht ik ooit die papieren ernai vinden…