Dit artikel is een opiniestuk van ChinaTalk’s Ed Sander.
Op 15 juni werd ik door het Algemeen Dagblad geïnterviewd over TikTok. Na eerste een voorgesprek te hebben gehad gaf ik mijn genuanceerde mening in een ruim 20 minuten durend gesprek. Uit de opname van dat gesprek zijn enkele seconden geknipt voor een filmpje van AD dat eind juli gepubliceerd werd. Dat is op zich geen probleem; ik ben wel gewend dat er een aantal ‘soundbytes’ uit zo’n interview genomen worden maar dat ook veel informatie door de presentator gedeeld wordt in het eindproduct.
Wat het AD echter ook gedaan heeft is enkel te omschrijven als mij woorden in de mond leggen als onderbouwing voor hun eigen presentatie over TikTok. In dit geval is in het uiteindelijke filmpje te zien dat ik de Chinese TikTok omschrijf als ‘spinazie’ en de westerse TikTok als ‘opium’. [Update 15-08-2023: het Algemeen Dagblad heeft het citaat inmiddels verwijderd uit het filmpje].
Mensen die het nieuws rond TikTok gevolgd hebben zullen dit herkennen als een uitspraak van Tristan Harris die enkele maanden geleden veelvuldig is rondgegaan over sociale media, inclusief LinkedIn.
Dit is het betreffende fragment met Harris.
Toen dit fragment uit een langere reportage enkele maanden geleden viraal ging was ik van mening dat het uit z’n verband getrokken was (kijk de volledige documentaire eens). Maar inhoudelijk was ik het ook niet eens met de beschrijving. Daarnaast was de woordkeuze in relatie tot China op z’n zachts gezegd pijnlijk gezien de opiumoorlogen die het land in de 19e eeuw voerde met westerse imperialisten en nog steeds worden beschouwd als een vernederende periode.
De opium-spinazie vergelijking is daarom een uitspraak waar ikzelf en anderen veel kritiek op hebben gehad, zowel inhoudelijk als qua woordkeuze.
In de AD rapportage beschrijf ik echter de Chinese versie als de spinazie versie en de westerse versie als de opium versie. Maar is dat ook wat ik gezegd heb in het interview?
Bekijk het onderstaande filmpje met een fragment uit het AD filmpje en mijn eigen opname van het interview eens … en oordeel dan zelf.
Reactie op de AD video
Naast het probleem dat ik iemand citeer en dat door het AD als mijn eigen woorden wordt gepresenteerd is er wel meer mis met het filmpje. Laten we beginnen met de titel: Hoe gevaarlijk is TikTok? ‘In China zelf is de app al verboden’.
De titel van het stuk suggereert dat TikTok in China verboden zou zijn omdat de app gevaarlijk zou zijn. De realiteit is echter veel simpeler. In China wordt TikTok’s oudere broertje Douyin gebruikt. Daarnaast is TikTok een app die, omdat het bedoeld is voor internationaal gebruik buiten China, niet voldoet aan de Chinese wetten voor internetcensuur. TikTok wordt daarom net als Facebook, Youtube en vele andere westerse apps en websites geblokkeerd door de ‘Great Firewall’.
In de video wordt gezegd ‘Er zijn zelfs al landen die TikTok daarom verboden hebben.’ Waar ‘daarom’ aan refereert is niet duidelijk want voorafgaand is alleen ongespecifieerde ‘kritiek’ genoemd. Bij die uitspraak wordt echter een nieuwsbericht getoond dat meldt dat TikTok en WeChat verboden zijn naar aanleiding van een grensgeschil. In India inderdaad zijn zo’n 50 Chinese apps allemaal tegelijkertijd verboden na schermutselingen tussen de legers van China en India aan de grens. TikTok en WeChat waren daar simpelweg de meest bekenden van. Maar de ban had niets te maken met TikTok op zich.
Het filmpje maakt verder gebruik van kromme redeneringen die we al vaker gezien hebben rondom TikTok. Als je ooit bij een Chinese staatskrant gewerkt hebt zou je schijnbaar nooit meer bij een privaat bedrijf mogen werken dat producten maakt voor de westerse markt. Deze uitspraak getuigd van een gebrek aan kennis over de situatie in China. Ik ken best een aantal mensen die voorheen journalist waren voor een staatskrant en bijvoorbeeld zijn overgestapt naar Alibaba omdat ze daar beter betaald kregen en ze gefrustreerd waren door de beperkingen bij de staatskrant. Maar schijnbaar ben je in je nieuwe baan nog steeds in dienst van de partij?
Zorgen om data die TikTok gebruikt zijn gegrond, maar er zijn diverse onafhankelijke onderzoeken die hebben aangetoond dat TikTok daarin niet anders is dan westerse apps als Facebook en in sommige gevallen zelfs minder data verzameld dan Facebook. De mate waarin apps en platforms data van gebruikers verzamelen is zorgwekkend. Maar dat geldt dus niet alleen voor TikTok en zolang wetgeving dergelijke dataverzameling niet beperkt zou TikTok daarin, zonder bewijs dat het data deelt met de communistische partij of welke andere derde partij dan ook, niet anders behandeld dienen te worden. Ikzelf maak me veel meer zorgen om dataverzameling door apps in het algemeen dan dat TikTok mijn data zou delen met de CCP.
In de video wordt gezegd dat de Chinese staat het recht heeft om ‘alle data van alle Chinese bedrijven op te vragen wanneer ze dat willen’. Dat ligt in de praktijk natuurlijk veel genuanceerder. Ook in China moet er een wettelijke grond bestaan voor het opvragen van zulke data en er zijn voorbeelden waarbij bedrijven als Alibaba en Tencent dat geweigerd hebben. Op gronden van binnenlandse veiligheid mag de staat heel veel in China, maar zonder goede reden zullen Chinese private bedrijven niet zomaar data delen met de overheid. In westerse landen mag de overheid bij gevallen van binnenlandse veiligheid of opsporing van criminelen overigens ook toegang eisen tot data van internetplatforms.
De video suggereert tenslotte dat ‘één plus één twee is’ en onze data al wordt gedeeld met Xi Jinping. Die rekensom is echter gebaseerd op wantrouwen en angst voor potentiële spionage. Maar niet op bewezen spionage. Het is een projectie over een beeld dat we van de CCP hebben, welke in veel gevallen correct zal zijn in binnenlandse situaties, maar voor het gemak wordt doorgetrokken naar de rest van de wereld, zonder logische beredenering.
‘The Interviewee Cut’
Omdat een ander geluid toch lijkt te ontbreken in de discussie rondom TikTok heb ik besloten het volledige oorpronkelijke interview online te zetten. Je kunt het hieronder bekijken. Hopelijk draagt het bij aan een meer genuanceerde discussie.
Afsluitend zou ik willen zeggen dat ik van geen enkele lezer of media verwacht dat ze het eens moeten zijn met mijn opinie over TikTok (waar ik zoals in de video te zien is zeker mijn bedenkingen bij heb). Maar respecteer in ieder geval mijn mening en knip en verdraai het niet in om datgene wat je besloten hebt te communiceren extra kracht bij te zetten.