Over China raak je nooit uitgelezen. Er is zoveel interessant aan de cultuur van het land, dat er altijd wel iets nieuws te verkennen is. In 2012 publiceerde Richard Burger het boek Behind the Red Door – Sex in China. Ik woonde toen zelf twee jaar in het land en was inmiddels wel nieuwsgierig naar dit aspect van de cultuur. Het was het eerste uit een reeks (Engelstalige) boeken die ik over het onderwerp las. Ik wil de bevindingen graag met jullie delen.
Behind the Red Door – Sex in China – Richard Burger (2012)
Burger’s boek is geen lang epistel; de gedrukte versie bestaat uit nog geen tweehonderd pagina’s, maar het is wel een uitstekende introductie tot het onderwerp die allerlei facetten van seksualiteit in China aantipt. Ik las het tijdens een reis door de provincie Gansu en weet nog goed dat ik ondanks het fantastische landschap soms moeite had me los te maken van de pagina’s. In Burger’s boek las ik onder andere over de rol van seksualiteit tijdens duizenden jaren van keizerlijke dynastieën en hoe men geloofde dat een zaadlozing voorkomen moest worden om geen kostbare qi kwijt te raken. Ik las over de 7 lagen in de hiërarchie van vrouwen die in de seksindustrie werken. Burgers vertelt hoe westerlingen verantwoordelijk waren voor homofobie die nog steeds heerst in het land en over de obsessie van mannen voor vrouwelijke maagdelijkheid, maar bespreekt ook de seksuele revolutie die het land momenteel doormaakt. Kortom, een met goed onderzoek onderbouwd boek bomvol boeiende feiten en weetjes. Wil je over een van de aspecten nog meer weten dan zijn de hieronder genoemde boeken goede opvolgers.
Red Lights – The Lives of Sex Workers in Postsocialist China – Tiantian Zheng (2009)
Zowel dit boek als het volgende boek hebben een meer academische en antropologische insteek en zijn daarmee misschien wat minder leesbaar dan de eerste en laatste publicaties, maar daarom niet minder interessant. In Red Lights beschrijft Zheng haar onderzoek onder xiao jie, gastvrouwen van karaokebars in Dalian, door te infiltreren in deze groep en aan den lijve – figuurlijk, maar niet letterlijk – te ondervinden hoe het leven van een seksarbeider er in China in de dagelijkse praktijk uitziet. Het resulteert in ontluisterende openbaringen van plattelandsmeisjes die naar de stad trekken om als sekswerker geld te gaan verdienen en daarmee al snel tot de rijkste kinderen van het dorp behoren met alle status waarmee dat gepaard gaat. Tegelijkertijd proberen ze in de stad hun plattelandsafkomst angstvallig verborgen te houden.
Ook gaat Zheng uitgebreid in op het ‘overhandigen van het graan’, een concept waarbij een echtgenote de buitenechtelijke seks van haar man door de vingers ziet, zolang hij maar vaak genoeg gemeenschap heeft met zijn vrouw. De gevaren waarmee de meisjes te kampen krijgen, van geweld door hun werkgevers, de onderlinge rivaliteit en anti-pornografiecampagnes door de overheid en de politie maken duidelijk dat het snel verdienen van geld in de grote stad vergezeld gaat van meer dan alleen opoffering van eigenwaarde. Een belangrijk boek voor het begrijpen van deze in China grote subcultuur.
Anxious Wealth – Money and Morality Among China’s New Rich – John Osburg (2013)
Osburg’s boek gaat niet specifiek over seks maar het onderwerp speelt er wel een belangrijke rol in. Osburg onderzoekt de wereld van corruptie, status en het cultiveren van relaties (guodui) tussen de overheid, zakenlui en georganiseerde misdaad in Chengdu, Sichuan. Dankzij zijn eigen netwerk en de openheid van zijn relaties leren we via Osburg’s contacten veel over de beweegredenen van het ‘fêteren’ van degenen met macht door degenen met geld. Er wordt een boekje opengedaan over het leveren van ‘vermaak’ in de vorm van extravagante etentjes maar ook avondjes in karaokebars en de geleverde diensten van de dames die in het voorgaande boek besproken worden.
Osburg wijdt een van de zes hoofdstukken in het boek aan het onderwerp seks en bespreekt ook op andere plekken in het boek aan seksualiteit gerelateerde zaken als afpersing, ‘male bonding’ en mannelijkheid, ‘one night stands’ en buitenechtelijke affaires, karaokeclubs en betaalde seks, minnaressen, etc. Ook legt hij uit hoe vrouwelijke ondernemers zich staande houden in deze mannencultuur, waarin betaalde seks zo’n belangrijke rol speelt. De excessen die in het boek besproken worden zijn onder het anti-corruptiebewind van Xi Jinping mogelijk minder extreem geworden, maar de verhalen in Osburg’s boek vertellen ons veel over de inzet van seks in het verwerven van macht in China’s politieke en zakelijke wereld. Ik betwijfel of zelfs Xi dit diepgewortelde fenomeen volledig kan uitroeien.
Little Emperors and Material Girls – Sex and Youth in Modern China – Jemimah Steinfeld (2015)
Jemimah Stienfeld is een China-correspondent voor CNN, Time Out en de Huffington Post. Haar publicatie is een mooi voorbeeld van een interessant boek met een domme titel. De negatieve connotaties van de titel (om nog maar te zwijgen over de afbeelding van de lippen van een Japanse geisha), die mij in eerste instantie deden twijfelen of het boek het lezen waard was, worden in het boek eigenlijk alleen maar ontkracht. Het boek is daarmee niet zozeer een aanval op Chinese jonge generaties via stereotypering, als wel een beschrijving van de wereld waarin ze leven en de seksuele revolutie die deze generatie doormaakt. Tegelijkertijd laat het boek de diverse tegenstrijdigheden zien, zo is het percentage jongeren dat seks voor het huwelijk heeft sterk gestegen in de afgelopen decennia (van 15% in 1989 tot 70% in 2012), maar geeft 80% van de mannen er ook nog steeds de voorkeur aan te trouwen met een maagd.
Net als bij Osburg’s boek gaat ook deze publicatie niet enkel over seks. Vijf hoofdstukken beslaan echter het onderwerp van liefde en dating en vier hoofdstukken seks en seksualiteit. Daarmee is zeker zo’n driekwart van het boek gerelateerd aan het onderwerp, met een specifieke focus op Chinese millennials. Steinfeld citeert overigens regelmatig uit Richard Burger’s boek waarmee we dit artikel begonnen en is zelf minder onthullend. Ze bespreekt onder andere het gebrek aan seksuele voorlichting in China en gaat uitgebreid in op beperkte acceptatie van de LBGT-gemeenschap binnen China’s traditionele familiecultuur (80% van de Chinese homoseksuelen trouwt toch met iemand van het andere geslacht om de schijn op te houden). Ook China’s ‘leftover women’, online dating, het stijgende aantal scheidingen, versiercursussen, de minnaressencultuur en ‘feminisme met Chinese karakteristieken’ komen aan bod.
Wat Steinfeld’s boek vooral interessant maakt zijn de diverse gesprekken die ze voert met mensen uit haar eigen vrienden- en kennissenkring. De vele concepten die ze bespreekt worden daarmee getoetst aan de realiteit, hoewel met een beperkte steekproef. Nadeel van het boek is wel, dat het zich met name richt op de stedelijke jeugd en daarmee maar één kant van China laat zien. De vermelding dat Chongqing een stad is in de provincie Sichuan (wat al 20 jaar niet meer het geval is) doet me ook afvragen hoe goed de schrijfster op de hoogte is van het leven buiten Beijing en Shanghai. Opmerkelijk is ook, dat, alhoewel Steinfeld het blokkeren van westerse gay datingapps bespreekt, het bestaan van de Chinese app Blued (sinds 2012) haar volledig is ontgaan. Ondanks deze kanttekeningen is Little Emperors and Material Girls een interessant boek voor iedereen die op zoek is naar een brede, zij het niet erg diepgaande uiteenzetting overseksualiteit (en andere boeiende aspecten) onder jongeren.