Maart 2013 nam Xi Jinping het roer over van Hu Jintao als president van China. Xi was sinds november 2012 al actief als General Secretary en heeft met een aantal aankondigingen al laten weten welke kant het beleid van de communistische partij op zal gaan in de komende tien jaar dat hij aan het hoofd staat. Degenen die wat meer belezen zijn in de achtergrond van China weten dat er weinig communistisch meer aan het land is sinds men na de dood van Mao de grenzen heeft geopend voor de internationale handel. Na drie decennia van enorme economische groei is China in principe een kapitalistische staat met een autoritaire een-partij regering.
De omstandigheden in China hebben helaas ook geleid tot het randverschijnsel van corruptie. Hooggeplaatste ambtenaren en managers van staatsbedrijven hebben zich in hun machtspositie verrijkt over de ruggen van de lao bai xing, de ‘oude honderd namen’, zoals de gewone burgers hier genoemd worden. Dankzij de enorme omvang van het land heeft de centrale overheid onvoldoende zicht op de lokale overheid, waar de problemen vaak het grootst zijn. Een van de maatregelen die de centrale overheid heeft getroffen, is de vrijheid voor de burgers om corruptie op lokaal niveau kenbaar te maken op microblogs. Deze stroom aan schandalen heeft de omvang van het probleem echter ook pijnlijk zichtbaar gemaakt. De communistische partij beseft zich maar al te goed dat de corruptie haar voortbestaan in gevaar brengt en dat de weerstand onder het volk stijgt.
Harder optreden tegen corruptie
Een van de eerste beleidsaankondigingen van Xi Jinping, eind vorig jaar, was dan ook dat er harder opgetreden zou worden tegen corruptie. Begin dit jaar voegde hij daar de zogenaamde ‘soberheidscampagne’ aan toe. Bepaald gedrag van overheidsambtenaren en staatsbedrijven zou niet langer getolereerd worden: rode lopers, dure limo’s, snoepreisjes, excessieve ‘officiële diners’ waarbij als statussymbool een overvloed aan eten op tafel verschijnt en vaak grotendeels de vuilcontainer in verdwijnt, het geven van luxe relatiegeschenken en andere uitspattingen met overheidsgeld moeten afgelopen zijn, kondigde Xi aan.
Fikse straffen werden aangekondigd en de eerste koppen van personen die het niet zo nauw namen met de instructies zijn inmiddels al gerold. Het is nu de vraag of dit een populistische zet is om het volk rustig te houden of dat de partij dit keer echt doorzet. Een ding is echter inmiddels wel duidelijk. De impact op consumptie van sommige luxe producten en bezoek aan dure restaurants heeft door de maatregelen een flinke klap opgelopen.
Corruptie van overheidsambtenaren gaat in China niet alleen gepaard met steekpenningen, maar ook met een stroom van luxe artikelen. Ambtenaren wisselen die onderling uit, maar ontvangen die ook van zakenrelaties in ruil voor steun aan hun projecten in productie, onroerend goed of andere sectoren.
Corruptie in China gaat bovendien ook hand-in-hand met het fenomeen ‘er nai’, het hebben van een maîtresse, veelal knappe jonge dames van in de twintig (soms nog studerend aan de universiteit) die worden onderhouden door hun suikeroompjes. Ze worden voorzien van een appartement, een inkomen en een onophoudende stroom aan dure cadeaus. De afgelopen maanden is een reeks schandalen aan het licht gekomen en er is vrijwel altijd een er nai en/of onroerend goed bij betrokken. Bij 95 procent van de corrupte ambtenaren was er ook een er nai in het spel.
Naar schatting betreft 25 tot 50 procent van alle verkopen van luxe artikelen in China giften voor of door overheidsambtenaren. Om problemen met declaraties te voorkomen worden retailers soms verzocht om facturen op te maken met vermelding ‘kantoorartikelen’. Enkele jaren geleden liep een ambtenaar uit Chongqing tegen de lamp. Met alle omkopingen voor landrechten door projectontwikkelaars had hij tweehonderd paar luxe schoenen en honderd luxe maatkostuums met prijskaartjes tot zesduizend dollar vergaard.
Luxe artikelen
Veel van de luxe artikelen die in China worden gekocht of door Chinezen over de grens worden aangeschaft (ruim zeventig procent van de uitgaven door Chinese toeristen betreft volgens KPMG aankoop van luxe artikelen) zijn nou net die producten die in twijfelachtige omstandigheden van hand tot hand gaan. Chinezen consumeren zo’n 25 procent van alle verkopen in luxe artikelen in de wereld. Het is dan ook niet zo vreemd dat de verkoop van dergelijke producten enorme klappen heeft opgelopen de afgelopen maanden. Dat terwijl Spring Festival, het vijftien dagen lange Chinese nieuwjaar dat mid-februari plaatsvond, normaal dé tijd is van het uitwisselen van geschenken.
De verkoop van luxe artikelen steeg tussen 2008 en 2011 van 140 miljard RMB tot 260 miljard RMB, maar nu dalen de verkopen van de dure sieraden, horloges en handtassen voor het eerst. Merken als Gucci en LVHM zien opeens een lagere groei in China dan in de rest van de wereld. Gucci heeft inmiddels de uitbreiding van haar winkels in China stilgelegd. Ook de verkoop van peperdure horloges, het omkopingscadeau bij uitstek in China, is sterk gedaald; volgens de Federation of Switch Watch Industry zo’n 27,5 procent ten opzichte van 2012.
Tweehonderd euro per fles
Ook lokale bedrijven voelen de gevolgen van de soberheidscampagne. De omzet van toprestaurants in Beijing is gedaald met 25 procent en in Shanghai met 20 procent. Een wijnhandel in Beijing meldde dat dit jaar twee derde minder wijn werd gekocht als nieuwjaarsgeschenk en dat het zeker niet alleen kwam door meer concurrentie. Ook de vraag naar dure merken sigaretten en Moutai is volgens veel handelaren vrijwel opgedroogd.
Moutai, het topmerk ‘baijiu’ (een Chinese sterke drank met in Moutai’s geval prijskaartjes van ruim tweehonderd euro per fles) vloeit normaal rijkelijk tijdens overheidsdiners en gaat tijdens nieuwjaar van hand tot hand. Zowel de prijs van het product als de waarde van aandelen van de maker van Moutai zijn bijna dertig procent gedaald, net als die van haar grootste concurrent. Analisten verwachten 25 procent minder verkopen aan de regering en 40 procent minder aan het leger. De verwachting is dat ook buitenlandse topmerken Cognac en Scotch hun verkopen zullen zien dalen.
Wat het blijvend effect is voor buitenlandse luxe merken is afwachten, maar dat ze het strengere beleid zullen voelen op zowel de lokale als de Chinese markt is zeker. Volgens sommigen zullen de cadeaus alsnog gegeven worden op een moment dat het minder in de smiezen loopt. De hoop is tevens dat de daling in verkopen wordt gecompenseerd door groei in het middensegment van de steeds welvarender wordende gewone burgers.