Een onderwerp dat de gemoederen de afgelopen maand flink bezig heeft gehouden is de enorme terugval in het gebruik van Sina Weibo, een van China’s belangrijkste microblogging platforms (zeg maar China’s Twitter). Sina Weibo werd in 2009 gelanceerd door het internetbedrijf Sina en werd al snel razend populair. Weibo had uiteindelijk veel meer functionaliteit dan Twitter, functionaliteit die een levendige online discussie faciliteerde over allerlei onderwerpen. Kort nadat ik in de lente van 2011 in China arriveerde bereikte Weibo een van haar hoogtepunten toen de online Chinezen hun ongenoegen uitspraken over de manier waarop de overheid een ongeluk met de hogesnelheidstrein bij Wenzhou in de doofpot probeerde te stoppen. Weibo ontpopte zich ook tot een middel voor zogenaamde ‘human flesh search engines’, een fenomeen waarbij netizens gezamenlijk speuren naar de identiteit van corrupte ambtenaren en andere personen die sociaal over de schreef zijn gegaan. Deze personen worden vervolgens publiekelijk aan de digitale schandpaal genageld. Dit laatste heeft in het geval van overheidsambtenaren regelmatig tot hun ontslag geleid.
Hoewel Sina Weibo net als andere internetplatforms onderhevig was aan scherpe censuur vormde het platform het Chinese volk tot op zekere hoogte een uitlaatklep voor al hun frustraties. Het was echter ook een plek waar ‘black PR bureaus’ tegen betaling de reputaties van personen, merken en bedrijven kapotmaakten met leugens en roddels. In augustus 2013 vond de Communistische Partij het welletjes en probeerde grip op de social media te krijgen door het invoeren van een nieuwe wet. Deze wet maakte het verspreiden van geruchten op internet strafbaar. Als een foutief bericht 5.000 keer gelezen werd of 500 keer werd doorgestuurd kon de schrijver daarvoor tot 3 jaar gevangenisstraf worden veroordeeld. In dezelfde periode werden diverse internetactivisten opgepakt en werd zakenman Charles Xue, een man die diverse kritische berichten over de overheid schreef of doorstuurde, opgepakt en gedwongen op TV een schuldbekentenis af te leggen.
Sina bloedt dood
Op haar hoogtepunt had Sina Weibo 600 miljoen geregistreerde gebruikers; vrijwel elke online Chinees had een account. Tien procent van hen was dagelijks actief. In de zomer van 2013 werd voor het eerst duidelijk dat de klad in Weibo begon te raken. Analysetool WeiboReach publiceerde toen namelijk een onderzoek dat liet zien hoe Sina Weibo over haar top leek te zijn. Sinds oktober 2012 zou het platform langzaam op haar retour zijn. Na de aardbeving in april 2013 in Ya’an kwam Weibo nog kort terug op haar oude niveau om daarna weer in te zakken.
In november verklaarde de directeur van de People’s Daily Public Opinion Monitoring Unit dat de staatsmedia inmiddels meer berichten op Chinese social media plaatsten dan ‘publieke opinieleiders’ en dat de Communistische Partij daarmee weer grip had gekregen op het internet. Begin dit jaar verklaarde een andere overheidsinstantie, het China Internet Network Information Center, dat er 9% minder gebruikers actief was op de Chinese microblogs. Eind januari volgde uiteindelijk een artikel van The Telegraph dat duidelijk liet zien dat het gebruik van Sina Weibo ondanks een nog steeds groeiende internetpenetratie in China sinds augustus volledig was ingestort. The Telegraph concludeerde dat er sinds september ongeveer 70 procent minder berichten zijn geplaatst op Weibo. De vraag was nu wat de oorzaak was.
Content
Het makkelijkste antwoord was natuurlijk om het overheidsingrijpen in augustus de schuld te geven, maar dat kon nooit de enige oorzaak zijn. De meeste jongeren, die het merendeel uitmaken van de Weibo gebruikers, zijn apolitiek. Het algemene gevoel dat ze toch geen invloed op politiek hebben maakt de meesten ongeïnteresseerd in het onderwerp. De strijd van de overheid tegen internetactivisme zal dus niet direct invloed hebben op deze meerderheid van de Weibo gebruikers. Wat ongetwijfeld wel invloed heeft is dat door het aanpakken van PR-bedrijven en een aantal activisten de inhoud op Weibo een lager ‘roddelgehalte’ heeft gekregen. Ik zag bij mensen om me heen dat ze smulden van alle geruchten, schandalen en roddels die heen en weer vlogen over het platform. Veel van die berichten waren absolute onzin, anderen waren waar maar hadden een hoog smeuïgheidsgehalte. Door het aanpakken van activisten, black PR-bureaus en de dreiging van de nieuwe wet heeft Weibo haar rol als roddelblad verloren, en daarmee waarschijnlijk ook een deel van haar aantrekkingskracht. Veel van de zogenaamde Big V-accounts (geverifieerde accounts van beroemdheden) met miljoenen volgers werden minder actief of trokken zich zelfs helemaal terug uit Weibo. Interessant nieuws wordt daardoor niet meer doorgestuurd als het niet van een officiële bron komt. Het onderzoek van The Telegraph bevestigt dit: het aantal zeer actieve gebruikers (meer dan 40 berichten per dag) is sinds augustus met 75% gedaald. Het is dus niet zozeer, dat een meerderheid dankzij de nieuwe wet geen berichten meer plaatst. Het is vooral, dat de meerderheid zich niet meer kan amuseren met de berichten van een minderheid. Zonder dergelijke interessante ‘content’ sterft uiteindelijk elk platform.
Exodus
Maar er is meer. Sinds 2011 heeft Tencent´s WeChat enorm aan populariteit gewonnen. Inmiddels heeft de chat-app zo´n 600 miljoen gebruikers, waarvan bijna de helft maandelijks actief is. In augustus, rond de tijd van de invoering van de nieuwe wet, kwam WeChat met release 5.0 en een gigantische sloot extra functionaliteit. Het is allang niet enkel een Whatsapp-kloon meer maar inmiddels ook een Facebook-/Instagram-achtig social-mediaplatform, newsfeed, betaalmiddel voor o.a. bioscoopkaartjes en taxiritjes, m-commerce platform, bewaarplaats voor klantenkaarten, spaarbank en nog veel meer. Chinezen brengen dus meer en meer tijd door op WeChat, waar ze meer van hun dagelijkse behoeften kunnen bevredigen. Daarnaast biedt de app de mogelijkheid van group chats en geeft het je de mogelijkheid om net zoals op Weibo dingen met je vrienden te delen. Maar dan zonder dat de hele wereld meekijkt. En zonder de overvloed aan advertenties die er, nadat e-commercebedrijf Alibaba een deel van Sina heeft gekocht, de afgelopen maanden is uitgestort over het platform.
Een klein onderzoekje onder de vrienden van mijn uit China afkomstige vrouw bevestigde dat het niet alleen de nieuwe wetgeving is die Weibo wurgt. Slechts een enkeling die reageerde op haar vraag waarom men minder gebruik was gaan maken van Weibo gaf aan dat er minder ‘interessante content’ te lezen is. Een andere kleine groep noemde de storende advertenties als reden. Ongeveer de helft gaf aan dat ze tegenwoordig meer gebruik maken van WeChat, omdat het gebruiksvriendelijker is dan Weibo, meer functionaliteit heeft en omdat al hun vrienden nu meer op WeChat te vinden zijn dan op Weibo. Hoewel dit een kleine steekproef is twijfel ik er niet aan dat ook een grootschaliger onderzoek zou uitwijzen dat het vooral de concurrentie van WeChat is die Weibo een langzame dood laat sterven.
Er gaan momenteel geruchten over een mogelijke nieuwe beursgang van Sina Weibo. Ik zou mijn geld er niet op inzetten.