In 2013 vierde ik Chinees Nieuwjaar bij mijn schoonfamilie in Datong, China. Het was tevens de week waarin de broer van mijn Chinese vrouw en diens echtgenote hun bruiloft zouden vieren in de geboortestad van de bruidegom. Enkele weken later zou er ook een tweede bruiloft volgen in Chongqing, de geboorteplaats van de bruid.
Powu, de vijfde dag van het Chinees Nieuwjaar, is de verjaardag van de god van de rijkdom. Nou, dat heb ik geweten. Net als een paar dagen eerder bij de god van het geluk was het de gewoonte om volop vuurwerk af te steken om de aandacht van die god en boddhisatva Guan Yin te trekken. En hoe ironisch, het lijkt of rijkdom belangrijker is dan geluk, want in de nacht en de ochtend leek het wel oorlog buiten. Ik had daardoor erg slecht geslapen. Opvallend genoeg vonden mijn schoonouders rijkdom schijnbaar minder belangrijk dan geluk, want deze morgen werden er, in tegenstelling tot eerder deze week, geen knallers door hen aangestoken.
Na het ontbijt namen Sun Hui, haar broer Sun Zhi, zijn vrouw Zhang Wei en ik een taxi naar het noorden van de stad om een bezoekje te brengen aan de opa en oma van haar moeder’s kant. Het duizelde me inmiddels van de familietitels (elke opa, oma, oom en tante hebben in het Chinees een aparte benaming) en ik begreep dat de grootouders aan vader’s en moeder’s kant andere namen hadden. Dit waren lao lao (oma) en lao ye (opa), de ouders van mijn schoonmoeder. Het was een schattig oud stelletje dat volop vragen had voor Sun Hui en mij (‘zul je niet verhongeren in Nederland als ze daar geen Chinees eten hebben?’) en maar bleef aandringen dat we thee, fruit, zonnebloempitten en koekjes aten. Lao ye heeft naar men zegt ‘magische krachten’ en was waarzegger van beroep. Sun Zhi moest dan ook wat munten opgooien zodat zijn opa een voorspelling kon doen voor het nieuwe jaar.
Na de lunch trok ik me een paar uur terug op de hotelkamer en haalde wat gemiste slaap in. Het was de bedoeling om ‘s avonds met z’n allen wat te gaan eten in een hotpotrestaurant. Het totale gezelschap dunde echter wat uit doordat Sun Zhi en Zhang Wei naar een soort vrijgezellenavondje moesten en de ouders van Sun Hui de grote hoeveelheid geld die ze in huis hadden voor de volgende dag niet onbeheerd wilden laten. Uiteindelijk gingen we met z’n zessen naar het restaurant, waar het ook vanwege Valentijnsdag (waar Chinezen gek op zijn) erg druk was.
De eerste bruiloft
In China vinden de huwelijksvoltrekking en het bruiloftsfeest niet op dezelfde dag plaats. Het huwelijk is alleen een kille formaliteit, zoals je hier kunt lezen. De bruiloft vereist meer voorbereiding en vindt op een later moment plaats, soms maanden of enkele jaren later. Sun Zhi en Zhang Wei waren net als Sun Hui en ik het jaar ervoor al ‘voor de wet’ getrouwd en we hadden beiden onze huwelijksreportages al gemaakt. Tijdens Chinees Nieuwjaar zou hun bruiloft plaatsvinden in Datong.
Bij een Chinese bruiloft komen een hoop bijna onbegrijpelijke karakteristieken van deze cultuur samen. Voor mij was het een aaneenschakeling van absurde, maar fascinerende rituelen. Allereerst waren de ouders van Sun Zhi verantwoordelijk voor het regelen van zo’n beetje de hele bruiloft. Het reserveren en bestellen van de zaal en het eten, het regelen van een drankleverancier (goedkoper dan het restaurant de drank te laten regelen), de uitnodigingen, de ‘bedankjes’, etc. Het was duidelijk een nogal stressvolle toestand voor de ouders die eerder die week al had geleid tot wat discussies met Sun Hui, waarna zij haar eigen mening over Chinese bruiloften langzaamaan begon bij te stellen.
In huize Sun kwam een hoop mensen bij elkaar voor het ontbijt. Geen flauw idee wat ze daar allemaal te zoeken hadden en het was ook erg vreemd om te zien dat de bruid onder het toeziend oog van iedereen werd opgemaakt. Bruid en bruidegom zaten gewoon naast elkaar op bed. Het was hier duidelijk geen gewoonte dat ze elkaar pas later die dag voor het eerst in hun bruidskledij zouden zien.
Na het ontbijt vertrokken Sun Hui en ik met wat andere familie richting de zaal om te kijken of alles goed geregeld was. Sun Hui, ik en de echtgenoot van een nicht van Sun Hui, een aardige man genaamd Yang Hui, waren verantwoordelijk voor de ontvangst van de gasten. En dat was misschien wel een van de meest absurde dingen die ik ooit heb gezien in China. Een gast die arriveerde telde een aantal briefjes van 100 RMB uit; het grootste bankbiljet in China en ongeveer €13 in waarde. Gemiddeld doneerde men zo’n 300 RMB, niet in een envelop of zo, maar handje contantje. Sun Hui nam de bankbiljetten in ontvangsten en gaf de naam van de gast en het bedrag door aan Yang Hui, die een en ander nauwkeurig in een boekje noteerde. Ik moest vervolgens als bedankje een zakje met wat snoepjes en een pakje sigaretten uitreiken (ja, in China is roken nog doodgewoon). Het voelde toch een beetje als ‘bedankt voor de poen, dat je tanden maar mogen wegrotten en je maar longkanker mag krijgen!’. Natuurlijk kreeg ik veel bekijks omdat het de eerste keer was dat ze Sun Hui’s laowai echtgenoot zagen.
Het hele gedoe met geld vond ik ronduit bizar. In Nederland kennen we natuurlijk de envelop, maar wordt wat we geven redelijk privé gehouden. In China is het bedrag een vorm van ‘mianzi’ (face) en geeft aan wat je status is. Sommigen gaan zo ver dat ze 1000 RMB geven, een half gemiddeld maandloon. In Nederland is wat je geeft (volgens mij) een redelijk gemiddeld bedrag, waarvan normaal enkel wordt afgeweken als je wat minder ruim bij kas zit of wat dichter bij het bruidspaar staat. Maar de bandbreedte is volgens mij redelijk klein. Hier in China gaat het om veelvouden en het boekje met de bedragen vormt vervolgens een reeks aan verplichtingen voor de rest van je leven als je uitgenodigd wordt op de bruiloften van kinderen van de betreffende personen waarvan je hun gift genoteerd hebt. Je hoort dan een soortgelijk bedrag terug te geven, ongeacht wat je eigen inkomen is.
De bruiloft zelf was niet echt om over naar huis te schrijven. Geen muziek, geen dansen, geen beschamende levenslopen… gewoon een maaltijd. Een ruimte volgepropt met zo’n 120 man aan 12 tafels waarop een overvloed aan eten verscheen. Zoveel dat de schalen op elkaar gestapeld moeten worden. Er werd natuurlijk weer volop geproost, hoewel het deze keer gelukkig met wat minder baijiu, China’s beruchte sterke drank, gedaan werd. Ikzelf hield het bij bier en Sun Hui en ik wisten te ontsnapten aan het ritueel waarbij met alle gasten individueel geproost moet worden. Dat gold echter niet voor de bruidegom, die aan het einde van de maaltijd niet meer op z’n benen kon staan en de rest van de dag doorbracht met z’n kop in een emmer, omringd door troostende familieleden.
Na 1,5 uur was het voorbij en verliet iedereen volgepropt het restaurant, tafels achterlatend met schalen nog half gevuld met eten, dat gelukkig niet werd weggegooid maar door diverse familieleden in plastic zakjes werd meegenomen. ‘Da bao’, het vragen van een ‘doggy bag’, is in China volstrekt normaal. De overige zelfmeegenomen drank werd razendsnel van de tafels verzameld voordat de serveersters ze achterover zouden drukken. Flessen werden geteld en teruggebracht naar de drankhandelaar, waarna het erop zat. Het was toen ongeveer 3 uur ‘s middags.
Iedereen kwam in huize Sun een beetje bij en we kregen nog bezoek van een oude schoolvriend van Sun Hui. Na het avondeten, met onder andere een grote hoeveelheid dumplings, zoals het hoort bij feestelijke dagen als deze, gingen Sun Hui en ik terug naar het hotel voor een goede nachtrust.
Concluderend kon ik wel zeggen dat een Chinese bruiloft niet helemaal mijn ding was. Het gaat over geld, aanzien en zoveel mogelijk eten en drinken in 1,5 uur tijd. Sun Hui leek ook tot de conclusie gekomen, dat ze dat zichzelf en haar ouders niet nogmaals wilde aandoen.
De tweede bruiloft
Hier eindigt het verhaal niet. Anderhalve maand later maakte ik in Chongqing het tweede bruiloftsfeest mee van het bruidspaar. Met duizenden kilometers tussen Chongqing en Datong is het normaal dat er twee bruiloften zijn. Je kunt niet verwachten dat mensen zo ver reizen voor één gezamenlijk feest. Deze keer was het de bruiloft voor ‘Zhang Wei’s kant’. Dat neemt niet weg dat er voor beide bruiloften samen ruim 300 genodigden waren. Deze keer was het een heel ander soort feest.
We waren al vroeg in de morgen bij Shu Shu en Ayi (zoals ik Zhang Wei’s ouders mocht noemen) thuis. Zhang Wei werd daar opgemaakt en een bazige bruidsmeid zwaaide de scepter en deelde bevelen uit in huize Zhang. Ik had moeite mijn lachen in te houden toen ik zag dat de bruidsmeiden allemaal een broccoli bij zich droegen in plaats van een boeketje bloemen. Vijf bruidsmeiden, twee make-updames, drie fotografen en nog wat familieleden… je kon je kont nauwelijks keren.
Uiteindelijk kwam Sun Zhi binnenstormen met vijf vrienden die gekleed waren in een soort oberskostuum met korte broek. Hij moest zich een weg banen langs de bruidsmeiden om zijn bruid te vinden. Ze versperden hem de weg en hij moest ‘hong bao’, rode envelopjes met geld, uitdelen voor ze hem er doorlieten. Het theeritueel, waarbij het bruidspaar de schoonouders thee aanbiedt en hen beide ba ba en ma ma mag noemen, en wat ik zelf enkele weken eerder in Datong ook had meegemaakt, werd hier herhaald. Daarna reden we in een stoet met de grote personenwagens naar een plek waar een handjevol foto’s werd gemaakt. Vreemd genoeg niet met de ouders, enkel met de bruidsmeiden en de obers in korte broek.
En zo kwamen we uiteindelijk rond een uur of 10 bij de feestzaal, waar we de avond ervoor om de een of andere reden al een kijkje hadden genomen. Toegegeven, het was leuk aangekleed. Een tafel met allerlei cakejes (o.a. in de vorm van Nijntje!), pittoreske decoraties rondom een stapel koffers, een door boomstammetjes afgebakend looppad voor de bruidsceremonie en diverse versierselen rondom het thema katten en bomen.
Nadat alle gasten waren gearriveerd startte om 12:15 uur de ceremonie. De ingehuurde ceremoniemeester leidde een kort ritueel waarbij Sun Zhi arriveerde, gevolgd door Zhang Wei en haar vader die haar hand officieel aan zijn schoonzoon gaf. Sun Zhi had een Engels gedichtje uit z’n hoofd geleerd dat ook op een lang stuk textiel tussen de boomstronkjes geschreven stond en daarmee het Guinness Book of Records in zal gaan als het grootste spiekbriefje ooit. Geëmotioneerd verklaarde hij de liefde aan Zhang Wei en schoof de ring aan haar vinger, zoals de avond van tevoren nauwgezet geoefend was, waarna iedereen applaudisseerde. Vervolgens werd het eten geserveerd. Ondanks mijn liefde voor de Chinese keuken was dat niet helemaal naar mijn smaak. Zogenaamde delicatessen in China bestaan vooral uit delen van dieren die we hier in het westen niet eten. Binnen een uur was iedereen klaar en vertrokken. Ja, het was allemaal leuk aangekleed en sfeervoller dan de bruiloft in Datong. Maar al dat geld en de bravour voor een toneelstukje van 10 minuten en totaal gebrek aan spontaniteit… nee, ook deze bruiloft was niet helemaal mijn ding.
Toen bleek dat het nog steeds niet over was. De meest nabije familie bleef de hele middag mahjongen tot aan het tweede diner om 6 uur, en daarna maakte iedereen zich uit de voeten. De noodzaak voor dat tweede diner zonder dat er een leuk feest achteraankwam ontging me volledig. Net als die voor het zoveelste familiediner in kleiner comité een avond later. Nogmaals een hoop ‘delicatessen’, een hoop luid geschreeuw en potsierlijk gedrag. De in Datong nog zo rustige ouders van de bruid waren in hun vertrouwde omgeving veranderd in een luidruchtig kakelend duo, dat zich door de dure diners en feestjes moest bewijzen en status moest vergaren. Het was enkele dagen voor we naar Nederland zouden vertrekken en het was me inmiddels wel duidelijk, dat ik me nooit echt op m’n gemak zou kunnen voelen bij dit soort gelegenheden en dat ik terugverlangde naar de ‘doe maar gewoon, dan doe je al gek genoeg’-cultuur thuis.
